Να κοιμηθώ στο (ξύλινο) πάτωμα: ερμηνεύοντας ένα έργο τέχνης

Η παγκόσμια λαϊκή σοφία, με είχε προειδοποιήσει: τα φαινόμενα απατούν ή μην κρίνεις ένα βιβλίο απ’ το εξώφυλλο. Μετά το τελευταίο μου πάθημα, θα μπορούσα άνετα να προσθέσω, μην κρίνεις και ένα έργο τέχνης από την εικόνα του καταλόγου.

Ξεφυλλίζοντας έναν πρόχειρο, ασπρόμαυρο κατάλογο του Κόδρα, με τα έργα της ατομικής έκθεσης του Κώστα Χριστόπουλου, έπεσα πάνω στην εγκατάσταση από ξύλινο πάτωμα. Ένα μεγάλο τρίγωνο, και στην πίσω πλευρά του σφηνωμένα ξερά κλαδιά. Το κοίταξα καλά-καλά, ανοιγοκλείνοντας τα βλέφαρα. «Χμμμ, μερικές φορές δεν την κατανοώ καθόλου τη σύγχρονη τέχνη», μουρμούρισα.

Έλα όμως που τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται.

Μετά από ολίγη κηπουρική, τα ξερόκλαδα, που θα αποτελούσαν τη μια πλευρά του έργου, στοιβάχτηκαν σε έναν φρικιαστικό όγκο, σαν ξερακιανά χέρια πολλών μαγισσών (ναι, ξέρω, τρέχα γύρευε για την αχαλίνωτη φαντασία μου και τους εξωφρενικούς συνειρμούς της).

Όμως κάπου εκεί και κάπως έτσι, άρχισα να εκτιμώ το έργο.

Στάδιο πρώτο: παρατήρηση.

Υλικό: το πολύτιμο ξύλο. Σε δυο μορφές: φυσική και επεξεργασμένη. «Άγρια» και «εξημερωμένη».

Το ξύλο νεκρό και στις δυο του εκδοχές. Από τη μια, ένας θάνατος μοσχοβολιστός, γιατί τα ξερόκλαδα ήταν από πεύκο. Από την άλλη, ένας θάνατος ιλουστρασιόν, σανίδι βαμμένο και λουστραρισμένο.

Στάδιο δεύτερο: συνειρμοί και πολλαπλές (προσωπικές) αναγνώσεις.

Το ξύλινο πάτωμα, κομμένο από το σπίτι της γιαγιάς, είναι το οικείο. Το αγαπητό, το ασφαλές. Μια εικόνα γνώριμη. Βλέποντας όμως το έργο από την άλλη πλευρά, αλλάζει η όψη και μαζί της αλλάζει και η αίσθηση. Ξερά κλαδιά, σφηνωμένα ασφυκτικά το ένα δίπλα στο άλλο. Μυστήρια, σκοτεινά, ίσως και τρομαχτικά. 

Μάσκα, προσωπείο, η «καλή πλευρά», η γυαλισμένη και η ιλουστρασιόν. Οικειότητα, ασφάλεια στην επιφάνεια, κρυμμένοι φόβοι, άγχη και αγωνίες κατά βάθος. Τελικά τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται. Οι πάντες και τα πάντα, κρύβουν και μια άλλη πλευρά.

Και φυσικά, όταν μιλάμε για ανθρώπους, ας μην ξεγελιόμαστε από τη λουστραρισμένη επιφάνεια. Η κρυμμένη πλευρά, η «άγρια», η ανεπεξέργαστη, είναι η αληθινή και μπορεί να είναι η πιο όμορφη. Ή μπορεί πάλι και όχι.

Μπορεί τώρα να πιστεύετε ότι γράφω ένα μάτσο μπούρδες, όπως ίσως και ο νεαρός που με άκουσε να "αγορεύω" σε μια φίλη μου στα εγκαίνια της έκθεσης και ρώτησε όλος απορία: «ποιος τα λέει όλα αυτά;», για να απαντήσω με περισσό θράσος: «εγώ!».

Όμως πραγματικά νομίζω ότι αυτό είναι ένα συμπέρασμα: η ερμηνεία κάθε έργου, πρέπει να είναι αυστηρώς προσωπική.

Κι αν με τα εικαστικά σας φαίνεται υπερβολή, σκεφτείτε πόσες φορές αγαπήσατε μια ταινία που έθαψαν οι κριτικοί ή μισήσατε τους νικητές των μεγαλύτερων βραβείων.

Ο ρόλος μας σαν θεατές, πιστεύω δεν είναι να πηγαίνουμε με τις παρωπίδες μας έτοιμοι να θάψουμε, ή μελετημένοι κι έτοιμοι να εγκωμιάσουμε. Είναι όμως να σταθούμε για λίγα λεπτά μπροστά στο κάθε έργο, σιωπηλοί, κι έτοιμοι να αφουγκραστούμε. Μπορεί κάτι να έχει να μας πει. 

(οι φωτογραφίες της τελικής μορφής του έργου, είναι από τα εγκαίνια του φετινού Κόδρα, από τη Ροδή Παπαδοπούλου για το RouaMat.com. Οι φωτογραφίες της προετοιμασίας του έργου είναι ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη, Κώστα Χριστόπουλου, τον οποίο και ευχαριστώ)