Ο San Michele είχε ένα κόκορα: σκέψεις για τους ξενιτεμένους μου φίλους

Δε μ’ αναγνωρίζετε γιατί έλειπα καιρό, τα δάκρυά μου δε σας λένε κάτι. Λοιπόν, διηγηθείτε μου τι έγινε εδώ, να βρω ξανά του νήματος την άκρη.

Όσες φορές κι αν άκουσα αυτό το τραγούδι, κατάλαβα πραγματικά τα λόγια του μόλις το Γενάρη του 2011. Στη Λυόν της Γαλλίας, πολύ νωρίς το πρωί, πηγαίνοντας για μάθημα. Βαδίζοντας στην πρωινή σιωπή και την πάχνη της πόλης (sic), στο φαρδύ δρόμο με τα δέντρα, μόνη μου, ένιωσα τους στίχους να γίνονται τσεκούρι και να με χτυπάνε κατακέφαλα.

Έλειπα καιρό. Και ο κόσμος προχωρά, χωρίς να μας ρωτά. Τι γίνεται όταν φεύγεις; Μπορείς να ξαναγυρίσεις; Γιατί έφυγες; Και γιατί θέλεις να γυρίσεις πίσω; Τελικά πότε αλλάζουν σημασία το εδώ και το εκεί;

Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου έγραψε το San Michele με αφορμή μια ταινία για έναν αναρχικό που δε σταμάτησε να κυνηγά την ουτοπία. Εγώ το άκουσα και ένιωσα νοσταλγία, γιατί ήμουν στην «ξενιτιά». Όπως είπε όμως κι ο ίδιος, «αυτή είναι η λύτρωση της τέχνης. Αλλιώς γράφω κάτι εγώ, αλλιώς το ερμηνεύεις εσύ. Το σημαντικό είναι ότι συνομιλούμε και μοιραζόμαστε σκέψεις και συναισθήματα.».

Πολλές λέξεις ταλανίζουν τη γενιά μου. Οι κυριότερες; Ανεργία, επιλογές, όνειρα, μένω, φεύγω. Για μένα 3 είναι οι βασικότερες: επιβίωση, προτεραιότητες, ευτυχία.

Αν δεν μπορείς να επιβιώσεις στην Ελλάδα, απλά και ρεαλιστικά, θα αναγκαστείς να αναζητήσεις την τύχη σου αλλού. Αν επιβιώνεις κουτσά-στραβά, είναι θέμα προτεραιοτήτων η επιλογή σου. Τι μετράει πιο πολύ για σένα; Το εδώ, ή το εκεί; 

Είναι αλήθεια πώς το εδώ και το εκεί έχουν έρθει πολύ κοντά τα τελευταία χρόνια. Λίγο η τεχνολογία, λίγο οι πολλές αεροπορικές, κάτι γίνεται. Όμως πού είναι το εδώ; Εδώ που περνάς τον περισσότερο χρόνο σου ή εδώ που περνάς καλά; Και πού είναι το εκεί; Εκεί που είσαι άγνωστος μέσα σε αγνώστους, ή εκεί που πας πλέον μόνο διακοπές; Μάλλον αυτό που έχει σημασία δεν είναι το πού βρίσκονται, αλλά τα καλά τους και τα κακά τους. Γιατί έχουν κι απ’ τα δυο. Τόπους, ανθρώπους, γραφειοκρατίες, μποτιλιαρίσματα, βροχές, ήλιο, κλάματα, γέλια. Το σημαντικό για να διαλέξεις είναι πού θα είσαι ευτυχισμένος;

Είχα έναν καθηγητή στο πανεπιστήμιο που μας έλεγε ότι «όταν ο άνθρωπος σταματάει να έχει θέληση για άλλα πράγματα, τότε αρχίζει και τον ψάχνει ο χάρος». Ποτέ δε σταματάμε να θέλουμε. Ποτέ δε νιώθουμε τη ζωή μας να είναι τέλεια. Πάντα κάτι θα μας λείπει. Εδώ μου λείπουν τα λεφτά. Εκεί μου λείπανε άνθρωποι και τόποι. Για μένα το δεύτερο μέτρησε περισσότερο. Μ’ αρέσει το εδώ ρε γαμώτο. Και σε αρκετούς άλλους. Γι’ αυτό, όπως είπε και μια φίλη «τρώμε τα σκατά και καθόμαστε, γιατί άλλα πράγματα που μετράνε παραπάνω».

Φυσικά και τελείως ξεκάθαρα, καμία απολύτως εμπάθεια ή κατηγόρια, για όσους κάνουν την επιλογή να φύγουν. Αντιθέτως μόνο ευχές. Τις καλύτερες ευχές. Δε βγάζω πόρισμα για τη νέο-μετανάστευση, ούτε έχω σκοπό να κατακρίνω. Μόνο για τον εαυτό μου μπορώ να μιλήσω, γιατί βρέθηκα και στις δυο πλευρές, και μπορώ να μοιραστώ τις σκέψεις και τα συναισθήματά μου.

Δεν έμεινα εκεί λοιπόν γιατί δεν ήθελα να νιώθω «μετανάστης». Ναι, είμαι περίεργη κι αντιδραστική, παλιότερα ήθελα να φύγω, να το σκάσω θαρρείς, απ’ αυτό το μέρος. Τώρα που όλοι σου λένε ότι δεν έχεις άλλη επιλογή, έχω πεισμώσει και δεν ξεκουνάω. Αν φύγω τώρα, θα νιώθω ότι εγκαταλείπω τη μάχη. Κοιτάω μόνο την πάρτη μου και φεύγω. Όχι. Αρνούμαι. Όσο έχω την αξιοπρέπειά μου και απλώς «την παλεύω» οικονομικά εδώ, δε φεύγω. Ο τόπος μου είναι οι άνθρωποι, κι όσο οι δικοί μου άνθρωποι είναι εδώ, δε φεύγω. Όσο ακόμα περνάω καλά εδώ, δε φεύγω.

Καλή τύχη για όλους μας, όποια κι αν είναι η επιλογή μας. Και πριν στραβοκοιτάξεις τον άλλο για την επιλογή του θυμήσου αυτό: είναι πολύ δύσκολο να φεύγεις όμως είναι άλλο τόσο δύσκολο να γυρνάς.

Αφιερωμένο σ’ αυτούς που έφυγαν, που φεύγουν, που θα φύγουν. Αλλά λίγο παραπάνω σ’ αυτούς που γύρισαν. Καλή αντάμωση.

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε (σε λίγο διαφορετική μορφή) στο RouaMat.com, 27/2/2014.